Źródło: Gość Niedzielny 43/2013
www.gosc.pl
Liczący 170 lat kościół św. Piotra w Gesté w Zachodniej Francji zburzono. Decyzję podjęły władze gminy. W najbliższym czasie z powierzchni zniknie 250 kolejnych „niepotrzebnych” kościołów. W Polsce budujemy kościoły, ale ich los zależy od odpowiedzi na tytułowe pytanie. BArbarzyńcy są blisko.
Katolicki dziennik „La Croix” wylicza kościoły, które ostatnio spotkał ten sam los: Saint-Blaise du Breuil w Allier, Saint-Pie X w Hérault. Saint-Jacques w Abbeville. Sceny z wyburzania można zobaczyć na YouTube. Proszę wstukać nazwę kóregoś z kościołów z dopiskiem „Démolition". Najmocniejszy filmik: "Démolition de l’église Saint-Jacques d’Abbeville”. Od 2000 roku wyburzono już we Francji 20 świątyń katolickich, kolejnym 250 grozi to w najbliższym czasie. Według raportu francuskiego senatu liczbę wszystkich przeznaczonych do rozbiórki szacuje się na 2800. Wszystko odbywa się zgodnie z prawem, ponieważ kościelne budowle powstałe przed 1905 r. są własnością państwa lub gminy. Rząd francuski wywłaszczył wtedy Kościół z całego majątku. Świątynie są więc w użytkowaniu parafii, ale do nich nie należą. Władze nie są specjalnie zainteresowane ich utrzymaniem, praktykuje niewielu katolików, liczba księży maleje. Zamiast wydawać pieniądze na renowację, lokalne władze wolą wyburzyć kościół i mieć spokój z wydawaniem pieniędzy na jego konserwację. Obciążenie budżetu generujące koszty znika raz na zawsze. Beatrice de Andia, założycielka Centrum Dokumentacji Dziedzictwa Religijnego, komentuje: „Po raz pierwszy niszczymy miejsca kultu bez widocznego powodu, aby zrobić miejsce na parkingi, restauracje, sklepy, place czy mieszkania. Przesłanie niszczycieli jest jasne: religijne, sakralno-kulturowe dziedzictwo, które nie przynosi zysku, musi odejść”. Takie postępowanie wywołuje protesty lokalnych społeczności. „Ludzie czują, że to substancjalna zmiana w ich środowisku, kulturze, i przez to ich życia” – pisze ktoś na blogu.
Nowy Kulturkampf
Przywołuję te obrazy z Francji z bólem. Nie chcę tego komentować z jakimś poczuciem wyższości. W Polsce, Bogu dzięki, wciąż jeszcze budujemy kościoły, remontujemy, odnawiamy. Ale przecież ten sam rewolucyjny duch, działający w całej Europie, wzmaga się i w naszym kraju w ostatnich latach i miesiącach. Póki co w Kościół uderzają buldożery medialne. I robią to coraz brutalniej. Nie powinniśmy mieć złudzeń. Jesteśmy świadkami kolejnego kulturkampfu – walki z katolicyzmem, którego celem jest usunięcie Kościoła z powierzchni ziemi.
W fotografiach z Francji pokazujących zamienianie katolickich świątyń w gruzowisko widzę rodzaj prorockiej przestrogi, czym to wszystko może się skończyć. Nie chodzi o budowle, rzecz jasna, ale ostatecznie o Chrystusa. Po raz kolejny w dziejach słyszy On słowa, które padły kiedyś na dziedzińcu Piłata: „Precz, precz!”. Używając frazy bł. Jana Pawła II – nie może nas to nie boleć. Ratunek jest jeden – skuteczne obudzenie Kościoła w duszach Europejczyków. W ostatnią niedzielę października obchodzimy uroczystość rocznicy poświęcenia kościoła (jeśli data tego poświęcenia jest nieznana, jeśli jest znana, rocznicę należy obchodzić ipsa diae). Liturgia podpowiada rzecz ważną – parafia powinna pamiętać o urodzinach swojej świątyni, czyli o momencie, w którym została poświęcona Bogu. Kościół to bowiem coś więcej niż tylko budynek użytkowy służący gromadzeniu się wiernych. Świątynia z kamienia jest symbolem Kościoła zbudowanego z wierzących. Kościelna nawa jest wyobrażeniem żywego Kościoła. Mury świątyni mają gromadzić i jednoczyć wierzących. I odwrotnie: my, żywy Kościół, mamy dawać życie tym murom, żeby stawały się przemawiającym do nas domem Bożym. W tych dniach ukazała się po polsku kolejna księga „Opera omnia” Josepha Ratzingera. To druga część tomu ósmego poświęconego Kościołowi. Wiele tekstów to idealna lektura duchowa na rocznicę poświęcenia kościoła. W większości dotyczą one Kościoła pisanego przez wielkie K, ale nie brak też genialnych myśli o znaczeniu samej budowli kościelnej. Teksty zebrane razem powstawały na przestrzeni 50 lat, wykazują jednak zaskakującą spójność spojrzenia.
Kościół z wyboru
Dzielę się kilkoma spostrzeżeniami z tego potężnego zbioru. W tekście pt. „Jaki będzie Kościół w roku 2000?” z 1970 roku przyszyły papież pisze: „Nie mam wątpliwości, że dla Kościoła nadchodzą bardzo ciężkie czasy. Prawdziwy kryzys dla Kościoła jeszcze się właściwie nie zaczął. Trzeba się liczyć z poważnymi wstrząsami”. Ratzinger jako duszpasterz i teolog kreśli diagnozę sytuacji, w której znajduje się dziś Kościół w Europie. Umieszcza ją w szerokiej perspektywie historycznej. Zwraca uwagę, że „gdy Kościół powstawał, opierał się na wewnętrznej decyzji jednostki przyjmującej wiarę, na akcie nawrócenia”. Człowiek dorosły przyjmując chrzest i wchodząc do wspólnoty Kościoła, dokonywał świadomego wyboru. Oczywiście ten nawrócony chrześcijanin także w Kościele okazywał się nadal grzesznikiem, ale liczył na łaskę Chrystusowego przebaczenia. „Kościół był wspólnotą duchową przekonanych, ludzi, którzy podjęli konkretną decyzję, i to odróżniało ich od wszystkich pozostałych. Ta wspólnota decyzji i przekonań stanowiła podstawę autentycznie żywej wspólnoty wierzących”. Ta sytuacja w ciągu wieków uległa zmianie. W średniowieczu „Kościół utożsamił się ze światem”. Chodzi oczywiście o Europę. „Bycie chrześcijaninem nie było już własną decyzją każdego, lecz uwarunkowaniami sytuacji polityczno-kulturowej”. Przy czym Europejczycy traktowali to dawniej jako akt wybrania ze strony Boga. Dziś jesteśmy w innym momencie dziejów, z kompletnie inną świadomością. „Dla człowieka Zachodu Kościół najczęściej nie jest niczym więcej niż elementem przypadkowego układu kulturowo-politycznego”. Dlatego „mamy do czynienia z pogaństwem w samym Kościele i z Kościołem, w którego sercu żyje pogaństwo”. Znaczna liczba ochrzczonych nie utożsamia się po prostu z Kościołem, lecz układa swoje własne, subiektywne credo, wybierając z wiary Kościoła to, co im pasuje. Ta sytuacja wymaga zmiany świadomości ludzi nadal wierzących oraz pewnych struktur Kościoła. Sedno tego, co proponuje Benedykt XVI, streszczają zdania: „Na dłuższą metę Kościół będzie musiał rezygnować z pozornego pokrywania się obszaru Kościoła z obszarem świata i stawać się tym, czym jest: wspólnotą wierzących. Misyjna siła Kościoła przez takie zewnętrzne straty będzie mogła faktycznie tylko wzrastać. Tylko wtedy, kiedy przestanie być zbyt łatwą oczywistością, kiedy zacznie na powrót się prezentować takim, jaki jest, będzie też mógł ze swym orędziem dotrzeć do nowych pogan, którzy mogli trwać w iluzji, że wcale poganami nie są”. Spoglądając w przyszłość kard. Ratzinger pisał, że ostatecznie ów kryzys Kościoła doprowadzi do tego, że „będzie on szczuplejszy i w niejednej rzeczy będzie musiał zacząć od nowa. Nie będzie mógł zapełnić wielu budowli, które powstały w okresie pomyślnej koniunktury. Wraz ze zmniejszeniem się liczby wiernych utraci wiele ze swych przywilejów w społeczeństwie. Jako wspólnota z własnego wyboru, do której należy się z przekonania, okaże się znacznie silniejszy niż dotychczas”. Wracając do wyburzanych kościołów we Francji, można powiedzieć, że te rozważania Benedykta pozwalają opanować smutek wywołany tymi obrazami. Pytanie, w którym mieści się szansa na przyszłość, brzmi: co zapełni tę pustkę po Kościele? „Gdy Bóg zniknie z ludzkiego horyzontu, ludzie zdadzą sobie sprawę ze swej głębokiej, straszliwej nędzy. A wtedy tę małą wspólnotę wierzących odkryją jako coś całkowicie nowego. Jako nadzieję właśnie dla nich, jako odpowiedź, której w skrytości ducha zawsze szukali”. Dodałbym, byle tylko ta mała wspólnota zachowała to, co jest istotą Kościoła – żywą wiarę w Zmartwychwstałego...
